Co to jest światło niebieskie? W jaki sposób nam to szkodzi i jak możemy się temu przeciwstawić?
Prawdopodobnie spotkałeś się już z pojęciem niebieskiego światła, zwłaszcza jeśli cierpisz na bezsenność. W rzeczywistości jest to jedna z pierwszych rzeczy, na które powinieneś zwrócić uwagę w przypadku słabej jakości snu. Niestety, jakość snu nie jest jedynym obszarem, na który wpływa niebieskie światło. Ale zanim przyjrzymy się bliżej jego negatywnym i pozytywnym skutkom, ważne jest, aby wyjaśnić, czym właściwie jest niebieskie światło.
Mówiąc prościej, niebieskie światło jest prawie wszędzie, ponieważ jest jednym ze składników światła słonecznego. Ogólnie można też powiedzieć, że światło niebieskie jest klasyfikowane jako promieniowanie o wyższej częstotliwości i odwrotnie, krótszej długości fali, a w spektrum światła znajdziemy je gdzieś pomiędzy niewidzialnym promieniowaniem UV a niewidzialnym promieniowaniem podczerwonym, czyli cieplnym.
W jaki sposób niebieskie światło jest korzystne?
Jak mówi nam jego powszechne występowanie w świetle słonecznym, niebieskie światło samo w sobie nie jest szkodliwe. Jest on szczególnie ważny dla nas w ciągu dnia, ponieważ kontroluje nasz rytm okołodobowy, czyli regulację naturalnych wzorców budzenia się i snu. Ma również stymulujący wpływ na nasz organizm, ponieważ wspomaga wypłukiwanie hormonu kortyzolu, co może być szczególnie przydatne w ciągu dnia.
Jaka jest szkodliwość niebieskiego światła?
Jeśli chodzi o szkodliwość niebieskiego światła, to dotyczy to przede wszystkim nienaturalnego niebieskiego światła, czyli takiego, które nie pochodzi ze światła słonecznego, ale z różnych wyświetlaczy i ekranów. A co dokładnie robi z nami niebieskie światło?
Ludzkie oko nie blokuje niebieskiego światła
Jednym z głównych powodów, dla których niebieskie światło nam szkodzi, jest fakt, że powierzchnia naszych oczu nie jest w stanie zapobiec przenikaniu niebieskich promieni świetlnych do siatkówki. Dotyczy to nie tylko światła naturalnego, ale w szczególności światła emitowanego przez komputery i inne urządzenia elektroniczne. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych.
Niebieskie światło obniża jakość snu
Jednym z najczęstszych negatywnych skutków ekspozycji na światło niebieskie jest obniżona jakość snu. Dzieje się tak dlatego, że nasze ciała, produkując hormony, reagują na różne bodźce zewnętrzne. W przypadku hormonu snu, jakim jest melatonina, to właśnie niebieskie światło opóźnia jej produkcję. Nasze wewnętrzne zegary są bardzo precyzyjnie ustawione i zaczynają produkować melatoninę w czasie, gdy musimy iść spać, czyli około godziny po zachodzie słońca.
Problemy ze snem nie są jednak jedyną konsekwencją nadmiernej ekspozycji na niebieskie światło. Wiele osób cierpi na tak zwane cyfrowe zmęczenie oczu, które objawia się na przykład nieostrym widzeniem, podrażnionymi i suchymi oczami lub bólem głowy i karku. Jest to poważny problem, który może mieć wpływ nie tylko na wydajność pracy, ale także na codzienne życie. Podobnie jak dorośli, dzieci są również narażone na ryzyko, ponieważ nie mają jeszcze w pełni rozwiniętej rogówki, a uszkodzenia mogą być nieodwracalne.
Uszkodzenie siatkówki
Kolejnym niebezpiecznym efektem działania niebieskiego światła jest trwałe uszkodzenie siatkówki oka. Dzieje się tak, ponieważ niebieskie światło przyczynia się do niszczenia komórek w centrum siatkówki, co z czasem może prowadzić do utraty wzroku. Osoby powyżej 65 roku życia są szczególnie podatne na uszkodzenia siatkówki spowodowane światłem niebieskim, ponieważ zmniejsza się u nich produkcja melaniny.
Gdzie jest niebieskie światło?
Teraz, kiedy już ustaliliśmy szkodliwość niebieskiego światła, musimy zrozumieć, gdzie możemy je spotkać wszędzie. Przy bliższej analizie okazuje się, że naprawdę niepokojące jest to, jak często jesteśmy na nie narażeni. Znajdujemy je nie tylko tam, gdzie normalnie spodziewalibyśmy się je znaleźć, jak na ekranach telefonów komórkowych, telewizorów i komputerów, ale także np. w lampach fluorescencyjnych. Jesteśmy zatem narażeni na jego działanie praktycznie przez cały czas, w dzień i w nocy – na ulicy, w oświetleniu publicznym, w supermarkecie czy w biurze.
Kiedy i jak unikać niebieskiego światła?
Ponieważ niebieskie światło jest wszędzie wokół nas, może być bardzo trudno go uniknąć. Jest to jednak szczególnie ważne w okresach, kiedy organizm nie jest narażony na działanie światła niebieskiego w jego naturalnej postaci. Idealny czas, aby zacząć celowo unikać niebieskiego światła to około godzina przed pójściem spać. Spróbuj więc zamienić swoje wieczorne przeglądanie mediów społecznościowych na czytanie książki.
W związku z tym upewnij się, że również w nocy jesteś poza zasięgiem niebieskiego światła – dotyczy to zwłaszcza różnych lampek nocnych, a także światła z latarni ulicznych, które powinny być zablokowane przez zasłony lub rolety zaciemniające.
Jak ograniczyć niebieskie światło w pracy, podczas oglądania telewizji lub pracy na komputerze?
Podczas gdy idealną sytuacją byłoby całkowite unikanie źródeł niebieskiego światła, często nie jest to takie proste, zwłaszcza jeśli musisz wieczorem popracować na komputerze lub chcesz obejrzeć film z rodziną przed snem.
W tym przypadku musimy skupić się na blokowaniu niebieskiego światła, a nie na jego eliminowaniu. Jeśli chodzi o telefon komórkowy, tablet lub komputer, specjalna folia nałożona na wyświetlacz lub ustawienie trybu nocnego może rozwiązać wszystko. Nie wyeliminuje to całkowicie niebieskiego światła emitowanego przez urządzenie elektroniczne, ale zmniejszy jego ilość.
Jeśli szukasz bardziej kompleksowego rozwiązania, wypróbuj okulary do pracy z niebieskim światłem. Przy ich wyborze należy jednak pamiętać, że występują one w kilku różnych stopniach blokowania światła niebieskiego. W przypadku, gdy zdecydujesz się na zakup okularów, które blokują niebieskie światło w 100%, wiedz, że są one bardziej odpowiednie do noszenia w porze snu, ponieważ nie będziesz w stanie zobaczyć przez nie niebieskiego światła, co może być niekomfortowe w ciągu dnia. Dlatego do noszenia w ciągu dnia należy wybierać okulary z blokadą około 30%.
Niebieskie światło a sen
Jak wspomniano we wstępie, jedną z najczęstszych konsekwencji nadmiaru niebieskiego światła jest bezsenność. Jednak wiele osób używa telewizora lub telefonu komórkowego jako sposobu na zmęczenie oczu i szybsze zasypianie. Więc jak to jest naprawdę?
W rzeczywistości, choć zasypianie przed telewizorem może sprawiać wrażenie, że jest to świetne narzędzie do walki z bezsennością, jest wręcz przeciwnie. W rzeczywistości szybkość, z jaką zasypiamy, nie musi świadczyć o jakości naszego późniejszego snu. Jest to związane przede wszystkim z produkcją melatoniny.
Niebieskie światło a melatonina
Wspomniana wcześniej melatonina, hormon snu, jest podstawą dobrego snu i budzenia się odświeżonym rano. Jego produkcja rozpoczyna się zwykle po zachodzie słońca, kiedy nasze ciała przygotowują się do snu. Jeśli jednak spędzamy czas patrząc na nasze telefony przed snem, dajemy naszemu organizmowi wrażenie, że jest jeszcze dzień – dwadzieścia minut spędzonych przy telefonie komórkowym może opóźnić produkcję melatoniny nawet o dziewięćdziesiąt minut.
Obalanie mitów na temat niebieskiego światła
O niebieskim świetle napisano już wiele, dlatego należy pamiętać, że istnieje również wiele mitów na jego temat. Jakie są najczęstsze i jaka jest prawda na ich temat?
Wystarczy zmniejszyć jasność.
Bardzo częstym błędem jest mylenie niebieskiego światła z jasnością, jaką emituje urządzenie. O ile ustawienie specjalnego trybu nocnego rzeczywiście zmniejszy ilość emitowanego niebieskiego światła, o tyle zmniejszenie jasności spowoduje jedynie zmniejszenie jego intensywności. Choć może to przynieść ulgę oczom, zwłaszcza jeśli patrzysz na telefon w ciemności lub o zmierzchu, nie ma to znaczącego wpływu na niebieskie światło.
Aplikacja usuwa niebieskie światło
Jednak nawet aplikacje mobilne ograniczające emisję niebieskiego światła nie są samowystarczalne, a ich działanie z pewnością nie jest stuprocentowe. Mimo to nie należy ich całkowicie potępiać, bo rzadko udaje nam się sumiennie odłożyć telefony czy laptopy na dziewięćdziesiąt minut przed snem.
Niebieskie światło jest nienaturalne
Wiele osób uważa, że niebieskie światło jest niebezpieczne, ponieważ jest nienaturalne dla organizmu. Jak już wspomniano, jest odwrotnie, ponieważ niebieskie światło występuje np. w świetle słonecznym. Jest również bardzo ważny dla naszego cyklu snu i czuwania. Jedyny problem pojawia się, gdy jesteśmy narażeni na działanie niebieskiego światła w nienaturalnych porach dnia.
Niebieskie światło jest szkodliwe dla zdrowia i nie jest dobre dla organizmu
Związany z tym jest inny powszechny mit, że niebieskie światło jest szkodliwe na wskroś. Jak wyjaśniliśmy na początku tego artykułu, niebieskie światło jest niezbędne dla organizmu, na przykład w zakresie produkcji hormonu kortyzolu. Możemy również czerpać wiele korzyści z ekspozycji na niebieskie światło w ciągu dnia, w tym zwiększoną czujność i aktywność mózgu.
Zasypiam przy włączonym telewizorze, więc niebieskie światło nie ma na mnie wpływu.
Ostatnim, i naprawdę najczęstszym, mitem, który krąży na temat niebieskiego światła jest to, że jeśli jesteśmy w stanie zasnąć przed telewizorem, niebieskie światło nie wpływa na nasz cykl snu. Jednak, jak już wspomniano, często jest to sen złej jakości, podczas którego tak naprawdę nie odpoczywamy z powodu niedostatecznej produkcji melatoniny. Chociaż w młodym wieku możemy nie zauważać skutków niedoboru melatoniny, to z wiekiem wynikający z tego brak regeneracji może objawiać się przedwczesnym starzeniem się skóry i wieloma chorobami.
